Επίπεδα ανθρώπων και πολεμιστών

Στο Evolution Dojo, ο Δεκέμβριος και ο Ιούνιος είναι οι συνήθως οι μήνες των εξετάσεων για τα επίπεδα πριν τη μαύρη ζώνη, δηλαδή τα «κιου». Είναι συνηθισμένο, λοιπόν, οι μαθητές που επιθυμούν να δώσουν εξετάσεις να καταβάλλουν επιπλέον προσπάθεια για να προετοιμαστούν κατάλληλα, ώστε να έχουν μία καλή παρουσία και να περάσουν στις εξετάσεις τους.

Στις πολεμικές τέχνες, η έννοια του επιπέδου είναι μία μοντέρνα επινόηση, η οποία συχνά παρεξηγείται. Ας δούμε τι είναι και τι δεν είναι τα κιου και ποιος ο ρόλος τους στη σύγχρονη εκπαίδευση.

Παραδοσιακά, στις σχολές πολεμικών τεχνών δεν υπήρχε λόγος για εξετάσεις. Καθώς οι μαθητές / μελλοντικοί πολεμιστές ήταν λίγο-πολύ εσώκλειστοι για τη διάρκεια της φοίτησής τους, ο δάσκαλος πρώτα από όλους αλλά και οι άλλοι μαθητές γνώριζαν ο καθένας το επίπεδο και την εμπειρία των μαθητών, οπότε δεν είχε νόημα να αποδείξει κανείς τι γνώριζε και τι όχι.

Στη σημερινή εποχή όμως τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Οι ασκούμενοι στις πολεμικές τέχνες σπανίως αφιερώνουν όλη τους τη ζωή στην τελειοποίηση της γνώσης τους στην τέχνη τους. Οι σχολές πολεμικών τεχνών είναι πλέον αρκετά πολυπληθείς και είναι πιθανόν να ασκείται συχνά κανείς με ανθρώπους που δεν έχει ξαναδεί ποτέ, ή να πάει σε ένα σεμινάριο (άλλη μία μοντέρνα εφεύρεση), στο οποίο έχει τη δυνατότητα να ασκηθεί με άγνωστους μαθητές, από διαφορετικές σχολές ή στυλ. Αντίστοιχα, ένας εκπαιδευτής που ταξιδεύει και κάνει σεμινάρια σε διάφορες σχολές έχει συχνά υπό την ευθύνη του μαθητές διαφορετικών επιπέδων, πολλούς από τους οποίους μπορεί να βλέπει για πρώτη φορά.

Έτσι λοιπόν η έννοια της διαβάθμισης σε επίπεδα, δηλαδή τα κιου, εξυπηρετεί έναν πολύ βασικό σκοπό: την ασφάλεια. Όταν γνωρίζει κανείς το επίπεδο του συμπολεμιστή του, τότε έχει μία ιδέα για το τι μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει, καθώς και μία εκτίμηση για τα χρόνια εμπειρίας του. Έτσι, μπορεί να ρυθμίσει αντίστοιχα την ένταση της άσκησης ώστε εάν κάνει με κάποιον που είναι χαμηλότερου επιπέδου να μην υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού λόγω απειρίας. Αντίστοιχα, ένας εκπαιδευτής μπορεί να ρυθμίσει το μάθημά του ανάλογα με τα επίπεδα των μαθητών, ακόμα και αν δεν τους γνωρίζει προσωπικά, ή να δείξει εξειδικευμένες ασκήσεις αντίστοιχες με τις ικανότητες των μαθητών.

«Η ζώνη είναι για να κρατάει τα παντελόνια από το να πέφτουν». - Κύριος Miyagi

Τι σημαίνουν όμως τα επίπεδα αυτά για τους ίδιους τους μαθητές; Πριν απαντήσουμε, ας δούμε πρώτα τι δεν είναι τα επίπεδα, ξεδιαλύνοντας ορισμένες παρεξηγήσεις που συμβαίνουν συχνά ανάμεσα σε σχετικά άπειρους μαθητές.

Τα κιου ΔΕΝ είναι:

1. Μία πιστοποίηση από έναν φορέα σχετικά με τη γνώση που κατέχει ο μαθητής. Τα κιου στο Αϊκίντο τα δίνει κατά κανόνα ο εκάστοτε εκπαιδευτής σύμφωνα με τα προσωπικά του κριτήρια για την ικανότητα του μαθητή, χωρίς να αναμειγνύεται κατά κανόνα κάποιος εξωτερικός παρατηρητής ή εξεταστής, όπως ένας εκπαιδευτής υψηλού επιπέδου (σε αντίθεση με τις μαύρες ζώνες).
2. Μία ένδειξη σχετικά με το πόσο παλιός είναι ο μαθητής. Δεν υπάρχει τίποτα που να υποχρεώνει κάποιον μαθητή να δίνει εξετάσεις για να λάβει το επόμενο κιου. Ένας μαθητής μπορεί να ασκείται για χρόνια και να εξακολουθεί να μην έχει πάρει κανένα κιου, ή να έχει διακόψει για κάποιο λόγο την προετοιμασία του για εξετάσεις ή την προπόνησή του και να μην είχε την ευκαιρία να εξεταστεί για τα ανώτερα κιου.
3. Μία ένδειξη σχετικά με το πόσο καλός είναι ο μαθητής. Όλοι έχουν δικαίωμα να δώσουν εξετάσεις για κιου και, καθώς στο Αϊκίντο δεν υπάρχουν αγώνες ή αντικειμενικά κριτήρια επιδόσεων, το πόσο «καλός» είναι ένας μαθητής έγκειται στην προσωπική άποψη του παρατηρητή.
4. Μία ένδειξη ιεραρχίας στο χώρο της σχολής. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι και η μεγαλύτερη παρεξήγηση των επιπέδων στις πολεμικές τέχνες. Πολλοί μαθητές πιστεύουν εσφαλμένα ότι επειδή έχουν λάβει κάποιο υψηλότερο κιου, αυτό τους δίνει κάποιου είδους «παλαιότητα» ή «ανωτερότητα» σε σχέση με τους μαθητές χαμηλότερων επιπέδων. Η αλήθεια είναι ότι παραδοσιακά, στις σχολές πολεμικών τεχνών η ιεραρχία καθοριζόταν πρώτα από όλους από τον Δάσκαλο και, εν τη απουσία του, χοντρικά από τα χρόνια εμπειρίας των μαθητών. Στη σημερινή εποχή αυτού του είδους η ιεράρχηση των μαθητών δεν είναι απλώς περιττή, αλλά είναι και αντιπαιδαγωγική. Καθώς οι σχολές δεν είναι πλέον οικοτροφεία όπως ήταν παλαιότερα, δεν έχει και νόημα να «κατατάσσει» κανείς τους μαθητές ιεραρχικά. Μία αντίστοιχα ανούσια ιεράρχιση θα ήταν να θεωρεί κανείς ένα παιδί πέμπτης δημοτικού «ανώτερο» από ένα παιδί τρίτης δημοτικού.

Τι είναι όμως τα κιου;

Είναι ένα σκαλοπάτι. Κάθε κιου είναι ένας σταθμός, που επιτρέπει στο μαθητή να πει στον εαυτό του: «Μπράβο, εαυτέ μου, έχεις αποδείξει ότι γνωρίζεις ποιες είναι συγκεκριμένες τεχνικές και μπορείς να τις εκτελέσεις κατά παραγγελία».

Τι σημαίνει αυτό;

Ότι μπορεί πλέον να αρχίσει να τις μελετάει μεθοδικά, να ψάχνει να τις βελτιώσει μέσω της συνεχούς επανάληψης και της αυτοπαρατήρησης.

Για τους ανθρώπους μου μας γνωρίζουν και ασκούμαστε μαζί τους σε καθημερινό επίπεδο, το κιου δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας αριθμός χωρίς νοήμα - αφού μας γνωρίζουν δεν έχει νόημα το αν είμαστε 5ο ή 4ο κιου, από τη μία ξέρουν τι μπορούμε να κάνουμε, από την άλλη το πώς μας συμπεριφέρονται έχει να κάνει πολύ περισσότερο με τη δική μας συμπεριφορά παρά με το κιου μας. Για τους ανθρώπους που δε μας γνωρίζουν, είναι μία πολύ χοντρική ιδέα του τι μπορούμε ή έχουμε την ικανότητα να κάνουμε, ώστε να μπορούμε να ασκηθούμε μαζί τους χωρίς να κινδυνεύσουμε να τραυματιστούμε ή να τους τραυματίσουμε.

Για εμάς τους ίδιους είναι μία στάση στο Δρόμο, ένα «μαξιλαράκι». Είναι το σημείο που λέμε:

Εντάξει, γνωρίζω ποιες είναι αυτές οι τεχνικές. Ας μάθω να τις κάνω καλά τώρα.

Και ας μάθω και μερικές ακόμα.

Ας γίνω καλύτερος από ό,τι είμαι σήμερα.

Με Πολεμικούς Χαιρετισμούς,

Άγγελος Σκέμπρης